Dzięki gazowi, węglowi i ropie naftowej, zapotrzebowanie na drewno opałowe jako paliwo podstawowe znacznie zmalało w ciągu ostatniego półtora wieku.

Drewno pozostaje jednak cennym zasobem dla milionów ludzi, zwłaszcza w odległych wioskach i miasteczkach.

Każdy, kto kiedykolwiek rąbał drewno opałowe, wie: to nie tylko ćwiczenie fizyczne, ale sztuka wymagająca siły, umiejętności i cierpliwości.

Właśnie po to, aby ułatwić tę trudną pracę, pod koniec lat 80. XX wieku powstało niezwykłe dzieło myśli inżynieryjnej: siekiera walcowa.

Wyobraź sobie zwykłą siekierę. Teraz przymocuj do jej ostrza dwa małe metalowe wałki, bliżej trzonu. To cudo wygląda jak artefakt. I od razu nasuwa się pytanie: dlaczego?!

Odpowiedź kryje się w pewnej irytującej sytuacji, znanej każdemu, kto kiedykolwiek trzymał tasak w ręku.

Czasami ostrze wbija się w kłodę z całej siły i utkwi w niej, nie rozłupując jej. Drwal stoi na rozdrożu: musi albo wyrwać siekierę z całej siły, albo roztrzaskać ten młotek i gwóźdź o kloc, by rozłupać kłodę lub wytrącić narzędzie. Nie jest to przyjemne zadanie, delikatnie mówiąc.

Siła toczenia jest zawsze znacznie mniejsza niż siła tarcia ślizgowego. To podstawowe prawo fizyki. Kiedy ostrze wchodzi w drewno i zaczyna się rozłupywać, włókna drewna ściskają stal z ogromną siłą, wytwarzając intensywne tarcie, które uniemożliwia dokończenie procesu.

Jednak gdy tylko rolki zaczynają działać, ich obrót zmienia charakter tej interakcji. Tarcie ślizgowe zostaje zastąpione tarciem tocznym, co wymaga od drwala znacznie mniejszego wysiłku, aby wykonać ruch. Zasadniczo rolki pomagają ostrzu „toczyć się” po włóknach drewna, rozrywając je z mniejszą energią.

Pomysł był genialny. Mechanizm nie tylko ułatwiał sam proces rozłupywania, ale także pozwalał na usunięcie ostrza niemal bez wysiłku, jeśli się zaklinowało. Wydawało się, że rewolucja w drwalnictwie jest tuż za rogiem!

Niestety, moneta ta miała wadę: była zawodna.

Rolki, jak każdy inny ruchomy element, stały się piętą achillesową całego narzędzia pod wpływem ciągłej siły. Uderzenia, wibracje i kontakt z twardym drewnem szybko je zużywały. Łożyska się zużywały, osie wyginały, a sam mechanizm zapychał się trocinami i żywicą. Według tych, którzy próbowali tego cudu, narzędzie nadawało się w najlepszym razie do przerobienia 10-12 metrów sześciennych drewna opałowego, po czym stawało się bezużytecznym kawałkiem metalu z dwoma bezradnie zwisającymi cylindrami.

Ostatecznie, siekiera walcowa pozostaje doskonałym przykładem tego, jak genialny pomysł może zostać pogrzebany w trudnych warunkach użytkowania. Przypomina nam, że prostota i niezawodność są często ważniejsze niż najbardziej zaawansowana inżynieria. Zwłaszcza w przypadku czegoś tak prostego, jak rąbanie drewna.